GATE RUDDER®, gemi mühendisliği araştırmacılarının belirttikleri gibi, bağımsız kontrollü ikiz dümen yelpazesi, nozul destekli momentum etkisi, enerji verimliği, kavitasyon, titreşim ve gürültü avantajının sağladığı dayanım kabiliyeti ile gemi sevki alanında yeni bir devir açmaktadır.
Daha önce proje tanıtımı ve ilk etap çalışmaları hakkında Gemi ve Deniz Teknolojisi dergimiz ve aynı zamanda GMO-SHIPMAR 2021 kongremizde sunumları yapılan GATERS projesinin geldiği aşama hakkında bilgiler vermek istiyoruz. “GATE RUDDER”® adı verilen yenilikçi dümen ve sevk sistemi, ilk defa bir gemi tadilatı için (Retrofit) olarak dizayn edilerek üretildi ve 30 Nisan 2023’te gemi üzerinde ölçüm ve test sonuçları alınmaya başlandı. GATERS (https://www.gatersproject.com/) kısa adlı proje AB’nin H2020 araştırma programı altında yürütülmekte olan 3 yıl süreli, 6M EUR bütçeli ve 18 ortaklı bir proje olup İskoçya’nın Strathlcyde Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Mehmet Atlar ve üç Türk Araştırmacı arkadaşı tarafından koordine edilmektedir. Projede, Türkiye’den GÜRDESAN, Çapa Denizcilik, İTÜ ve Hidroteknik gibi, üçü endüstri ve biri akademik olmak üzere dört Türk ortak görev almaktadır. Aşağıda karşılaştırmalı resimde gösterilen Gate Rudder sisteminin en önemli üç özelliği: (i) Kısmi bir nozul gibi pervanenin etrafında çalışan ikiz dümen yelpazelerinin ek itme kuvveti üretmesi. Bu özellik klasik pervane arkasındaki dümenin çıkardığı ek direnci de yok edip, gemiye %15 ve üzerinde bir enerji tasarrufu sağlayabilme kabiliyeti vermektedir; (ii) Birbirinden bağımsız da kontrol edilebilen ikiz dümen yelpazeleri gemiye, özellikle düşük hızlı liman ve iskele manevralarında, klasik dümene göre, büyük avantaj sağlamaktadır; (iii) Pervanenin itme gücü, gerektiğinde gate rudder ile paylaşılarak azaltılıp, daha az enerji, kavitasyon ve titreşim ile geminin su altı gürültü seviyesinde de 10-15dB civarında bir düşme sağlanabilmektedir.
Gate Rudder teknolojisi 2012-2013 yıllarında, ilk defa Japonya’da bir gemi işletmecisi ve mühendis olan Mr. Sadomoto Kuribayashi ile tanıtılmış ve halihazırda Strathclyde Üniversitesi’nde Hon. Profesör olarak çalışan Dr. Noriyuki Sasaki ve KOBİ büyüklüğündeki bir Japon endüstri grubu tarafından patenti alınmıştır. Prof. Atlar ve ekibi 2014’den beri hem Newcastle Üniversitesi hem de Strathclyde Üniversitesi’nde, uzun yıllardır iş arkadaşı olan Dr. Sasaki ve Japon endüstri grubu ile işbirliği yaparak, Gate Rudder sistemini “retrofit” olarak GATERS projesi kapsamında geliştirip, ilk kez gerçek bir gemiye uygulama basarısını gerçekleştirmişlerdir.
Retrofit Gate Rudder sistemi bir Türk işletmecisi olan ÇAPA DENİZCİLİK’in 90m boyundaki koster gemisi “M/V ERGE” icin GATERS grubu tarafından dizayn edilmiş; model test ve nümerik hesaplamalarına İTÜ önemli katkılarda bulunmuş; GÜRDESAN A.Ş. tüm Gate Rudder sistemini Gebze fabrıkasında imal edip, Altınova’daki tersanesinde ERGE’ye donatmış; Hidroteknik de ERGE’nin Gate Rudder öncesi (Ocak 2023) ve sonrası (Mayıs 2023) seyir tecrübelerini yönetmiştir. Sistemin dümen makinalarını bir Türk firması olan Data Hidrolik imal ederken, Autopilot sistemini de bir diğer Türk firması Özsay, Japon firmasa Tokyo Keikki GATERS proje ekibi ile ERGE’ye monte etmistir. Bureau Veritas (İstanbul) ise ERGE’nin klaslama işlerini merkez Paris grubuyla tarihlerinde ilk Gate Rudder klaslaması yapmışlardır.
Son üç aydır devam eden klasik flaplı dümen sisteminin sökülüp, yeni Gate Rudder sisteminin takılması işlemleri geçen ayın sonunda tamamlanıp, M/V ERGE’nin Gate Rudder’li ilk seyir tecrübeleri 30 Nisan, 1-2 Mayıs 2023 günlerinde gerçekleştirlmiştir. Seyir tecrübelerinde geminin güç ve manevra performansı oldukça başarılı gerçekleştirilmiş ve herhangi bir teknik problem ile karşılaşılmamıştır. Bu durum ise ilk etapta tüm GATERS proje paydaslarını ve özellikle gemi sahibi ÇAPA DENIZCİLİK’i mutlu etmiştir. Seyir tecrübe verilerinin şu anda detaylı analizleri yapıldığından, en kısa sürede projenin teknik sonuçları hakkında üyelerimizi, sektörümüzü ve akademik çevreyi bilgilendirmeyi umuyoruz.
Halen Gate Rudder’in dünya genelindeki ticari lisans hakkı, Japon patent ajansından 2020 yılında Wartsila firması tarafından belli bir süre için kiralanmıştır. Ancak GATERS projesi ortakları 15,000DWT kapasiteye kadar olan gemilerin retrofit uygulamaları için bu lisans kısıtlamasının dışındadırlar. Bu imkan ve gelişmeler, Türk ortakların önemli katkılarda bulunduğu bu yenilikçi teknolojinin dünyaya yayılması ülkemizin gemi sanayi, Ar-Ge ve akademik mensupları için bir gurur kaynağı olmaktadır.
10 Mayıs 2023 / gemimo.org